1) 1. Dünya Savaşının Çok Öncesi (Gerçek Kökenler)

Savaş 1914’te başlamadı. 1800’lerden beri patlamaya hazırdı.


• Sanayi Devrimi (1760–1850): Güç dengesi tamamen değişti

– İngiltere, kömür–çelik–makine devrimiyle dünyanın patronu oldu.
 – Seri üretim sayesinde devasa silah fabrikaları kuruldu.
 – Avrupalı devletler “silah üretmek zorundayız” psikolojisine girdi.
 – Bu da silahlanma yarışını başlattı.


• Milliyetçilik (Fransız İhtilali 1789)

– Milletler bağımsızlık istemeye başladı.
 – Avusturya-Macaristan çok uluslu olduğu için çalkalanıyordu.
 – Balkanlar yanıyordu.
 – Osmanlı’nın toprakları milliyetçilikle parçalanmaya başladı.
 – 19. yüzyılın sonuna gelindiğinde Avrupa haritası “bomba düzeneği” gibiydi.


• Emperyalizm (1850–1914)

– Devletler sömürge yarışına girdi.
 – Fransa ve İngiltere Afrika’yı kapıştı.
 – Almanya geç kaldı, gaza gelip agresifleşti.
 – Sömürge rekabeti Avrupa devletlerini ciddi şekilde düşman etti.


• Almanya’nın bir anda süper güç olması (1871)

– Prusya’nın zaferiyle Almanya birleşti.
 – Yeni Almanya çelik, silah, ekonomi ve bilimde patlama yaşadı.
 – İngiltere ve Fransa “bu hızla giderse bizi geçer” diye korktu.
 – Avrupa’da güç dengesi bozuldu → Savaşa giden en büyük neden.


• İttifak Sistemleri (1879–1907)

Devletler kendilerini güvenceye aldı, ama aslında bu sistem savaş büyütme makinesiydi.

İttifak Devletleri:
 – Almanya
 – Avusturya-Macaristan
 – İtalya (başta; sonra saf değiştirir)
 – Osmanlı ve Bulgaristan daha sonra katılır.

İtilaf Devletleri:
 – İngiltere
 – Fransa
 – Rusya
 – Sonra Japonya, İtalya, ABD, Romanya, Yunanistan…

Bu sistem yüzünden bir ülkenin kavgası tüm kıtaya yayıldı.


• Balkan Savaşları (1912–1913)

– Osmanlı Balkanlardan atıldı.
 – Balkan devletleri birbirine düşman oldu.
 – Avusturya–Sırbistan gerilimi tavan yaptı.
 – Avrupa “savaş kapıda” diye bekliyordu.


2) Kıvılcım: Avusturya Veliahtı Franz Ferdinand’ın Öldürülmesi (28 Haziran 1914)

Saraybosna’da Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından öldürüldü.

Bu olay “savaş bahanesi” oldu, ana neden değil.
 Devletler zaten bekliyordu.

Avusturya → Sırbistan’a savaş açtı
 Rusya → Sırbistan’ı savundu
 Almanya → Avusturya’yı savundu
 Fransa → Rusya’yı savundu
 İngiltere → Almanya’nın güçlenmesini durdurmak için girdi

Sonuç: Dünya savaşı otomatik olarak patladı.


3) 1. Dünya Savaşının Seyri (1914–1918)

Dört yıl boyunca dünya kana bulandı.


• 1914 – Cephelerin Açılması

– Almanya batıda Fransa’ya saldırdı (Schlieffen Planı).
 – Doğuda Ruslarla çarpıştı.
 – Osmanlı savaşa Goeben–Breslau baskınıyla girdi.

Osmanlı cepheleri:
 – Kafkas
 – Kanal
 – Irak
 – Hicaz
 – Çanakkale
 – Galiçya
 – Makedonya
 – Yemen (destan)


• 1915 – Çanakkale Savaşı

– Osmanlı büyük zafer kazandı.
 – İtilaf donanması boğazı geçemedi.
 – Savaşın süresi uzadı, Rusya’ya yardım gecikti.
 – Mustafa Kemal’in yıldızı parladı.


• 1916 – Rusya ilerliyor, Osmanlı zorlanıyor

– Doğu’da Erzurum, Trabzon düşüyor.
 – Kut’ül Amare’de İngilizler Osmanlı karşısında rezil oldu.
 – Arabistan’da İngiliz destekli isyanlar başladı.


• 1917 – ABD savaşa giriyor

– Almanya’nın sınırsız denizaltı saldırıları ABD’yi kızdırdı.
 – Rusya’da Bolşevik Devrimi oldu, Rusya savaştan çekildi (1918).

Bu iki olay savaşın kaderini değiştirdi.


• 1918 – Almanya ve müttefikleri yıkıldı

– Almanya içten çöktü, imparator tahttan indirildi.
 – Bulgaristan, Avusturya-Macaristan, Osmanlı ateşkes istedi.
 – 30 Ekim 1918 Mondros → Osmanlı bitti.
 – 11 Kasım 1918 Almanya teslim oldu.


4) Savaşın Sonuçları (Dünya Tarihini Baştan Aşağı Değiştirdi)


• 1. Dünya Savaşı modern dünyanın doğumudur.

– 10 milyon asker öldü, 20 milyon yaralı
 – 4 büyük imparatorluk yıkıldı:

– Avrupa haritası yeniden çizildi
 Balkanlar – Orta Avrupa tamamen değişti.

– Yeni devletler kuruldu
 Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya…

– Milliyetçilik ateşi büyüdü

– Ortadoğu paylaşım bölgesine döndü
 İngiltere, Fransa Suriye, Irak, Filistin, Ürdün, Lübnan’ı parselleyip aldı.


Versay Antlaşması (1919)

– Almanya’ya ezici şartlar dayatıldı.
 – Ordu kısıtlandı, tazminat ödemesi istendi.
 – Almanya bu antlaşmayı “utanç” olarak gördü.

Bu da 2. Dünya Savaşı’nı doğuran tohum oldu.


– Milletler Cemiyeti kuruldu (Birleşmiş Milletler’in dedesi)

Ama ABD katılmadı → Cemiyet daha kurulurken çöktü.


5) Osmanlı Üzerindeki Sonuçlar

– Mondros Ateşkesi (1918)
 Devlet fiilen sona erdi.

– İşgaller
 İstanbul, İzmir, Antep, Urfa, Maraş, Adana, Osmanlı toprakları paramparça edildi.

– Milli Mücadele başladı
 Mustafa Kemal Paşa 1919’da Samsun’a çıktı.
 1923’te Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.


6) 1. Dünya Savaşının "Özet HAP Bilgileri"

• Savaşın gerçek nedeni → Sanayi, milliyetçilik, sömürge yarışı, Almanya’nın yükselişi.
 • Kıvılcım → 1914 Saraybosna suikasti.
 • En önemli kırılma → ABD’nin savaşa girip Rusya’nın çıkması.
 • En büyük cephe başarıları → Çanakkale ve Kut’ül Amare.
 • Sonuç → İmparatorluklar öldü, yeni dünya düzeni kuruldu.
 • 2. Dünya Savaşı’nın tohumları → Versay Antlaşması.