II. Abdülhamid Döneminde Toprak Kayıpları Gerçekten Onun Yüzünden mi Oldu? 

🧭 Yanlış Bilinen Görüş

“II. Abdülhamid, korkak ve pasif bir sultandı. Onun döneminde Osmanlı topraklarının büyük kısmı elden çıktı.”

Bu iddia uzun yıllar ders kitaplarından kahve muhabbetlerine kadar yayıldı. Ancak tarih, sloganlardan daha karmaşıktır.

⚖️ Gerçek Durum

II. Abdülhamid (1876–1909), tahta çıktığında Osmanlı zaten siyasi, askerî ve ekonomik olarak ölüm döşeğindeydi. Onun devrinde kaybedilen toprakların çoğu, fiilen daha önce elden çıkmış bölgelerin uluslararası anlaşmalarla resmileştirilmesidir.

📍 Gerçekler:

• 93 Harbi (1877–1878), Abdülhamid tahta çıktıktan birkaç ay sonra patladı.
  
  

  • Bu savaş onun planladığı bir savaş değildi; Rusya karşısında yenilgi kaçınılmazdı.
    
    

  • Berlin Antlaşması (1878) ile Sırbistan, Karadağ, Romanya, Bulgaristan bağımsızlaştı.
    
    

  • Bu kayıplar, Abdülhamid’in değil, önceki yönetimin (Mithat Paşa ve meşrutiyet hükümetinin) sonucuydu.
    
    

• Kıbrıs (1878):
  
  

  • İngilizler adayı “Rusya’ya karşı koruma bahanesiyle” aldı.
    
    

  • Ancak bu, Osmanlı’nın o anda askeri olarak direnemeyeceği bir hamleydi.
    
    

  • Abdülhamid, Kıbrıs’ın hukuken Osmanlı toprağı sayılmasını sağlayarak diplomatik bir kazanım elde etti.
    
    

• Mısır (1882):
  
  

  • İngiltere tarafından işgal edildi.
    
    

  • Ancak Abdülhamid, Mısır üzerindeki hukukî egemenlik iddiasını 1914’e kadar sürdürdü.
    
    

  • İngiliz yönetimi bile resmi belgelerde hâlâ “Osmanlı Mısırı” ifadesini kullanıyordu.
    
    

• Yemen, Girit, Doğu Rumeli:
  
  

  • Bu bölgelerdeki kopuşlar yerel isyanlar ve uluslararası baskılarla oldu.
    
    

  • Abdülhamid, doğrudan savaş açmak yerine “zaman kazanma ve diplomasi” stratejisini seçti.
    
    

  • Bu sayede Balkanlar’daki çözülme 30 yıl daha gecikti.
    
    

🧠 Değerlendirme

II. Abdülhamid’in politikası “toprak kazanmak” değil, kalan toprakları korumaktı.
O, imparatorluğun fiilen çözülüş döneminde tahtta kaldı ama çökmeyi yavaşlattı.
Modern tarihçiler (örneğin Stanford J. Shaw, Enver Ziya Karal, İlber Ortaylı) onun için şu ortak noktada buluşur:

“Abdülhamid kaybetmedi; çökmekte olan bir devleti diplomasiyle ayakta tuttu.”